„Muszka w bursztynie”
„Muszka w bursztynie” – wysłuchanie opowiadania H Zdzitowieckiej, poznanie historii powstania bursztynu.
Muszka w bursztynie
– Nigdzie nie ma takich ładnych kamyków jak nad morzem – powiedziała Hania, rozkładając na kocu swoje skarby.
Były tam białe, różowe, szare, czerwone i czarne, i łaciate, a wszystkie okrągłe, równiutko obtoczone. Bo fale morskie
przerzucają kamyki z miejsca na miejsce, ocierają jedne o drugie, aż zrobią się gładkie, bez ostrych krawędzi.
– A ja mam inny, nie taki jak twoje, i leciutki – odezwał się Leszek, patrząc na rozłożone kamyki.
– Pokaż, jaki? – spytała Hania.
Leszek otworzył zaciśniętą piąstkę. Jego kamyk był kanciasty, chropowaty, z jednej strony jakby odłamany. I właśnie
w tym miejscu był najładniejszy, bo i kolor miał ciemnopomarańczowy, i połysk, i taki był jakiś przezroczysty.
Hania przyjrzała mu się uważnie.
– Zobacz! Tam coś jest w środku! – zawołała. – Chyba jakaś malutka muszka… Chodź, pokażemy mamusi!
– To bursztyn, i jaki ładny – powiedziała mama. – Zaraz się przekonamy, czy się nie mylę.
Urwała kilka drobniutkich skrawków papieru i dotknęła ich potartym mocno o wełniany kostium bursztynem.
Papierki przyczepiły się do bursztynu.
– Ja też tak zrobię…
Leszek potarł jeden z kamyków i przyłożył do papieru.
– Nie łapie… – zmartwił się.
– Bo kamień nie przyciąga papierków, tylko bursztyn – tłumaczyła matka.
– A bursztyn to nie kamień?
– Nie. Bursztyn to żywica, stwardniała żywica.
Dzieci zdziwiły się.
– Żywica? Taka jak na sośnie i na świerku?
– A skąd ona się wzięła w morzu?
– I skąd w tym bursztynie znalazła się muszka?
– Muszka? – zainteresowała się mama. – Ależ tak, widzę ją… Jaka szkoda, że ta muszka nie może nam opowiedzieć,
co się tu działo przed wielu, wielu tysiącami lat…
– A skąd ona mogłaby to wiedzieć? – zdziwiła się Hania.
– Bo ona żyła przed tysiącami lat, kiedy nie było jeszcze ludzi na ziemi i kiedy nie było tu jeszcze morza…
– A co było? – zapytał Leszek.
– Były wielkie lasy, w których rosły przeróżne drzewa. Rosły też i sosny, dużo sosen… Między drzewami uwijały
się większe i mniejsze owady, a wśród nich i nasza mała muszka…
– Ta sama, co w tym bursztynie?
– Ta sama. Dostrzegła błyszczącą kroplę na sosnowej korze i pomknęła ku niej.
Może to odrobina porannej rosy? Może słodki sok, który tak chętnie spijała z innych roślin?
Zanurzyła trąbkę w złotej błyszczącej kropli. Musnęła ją przednimi łapkami…
Co to? Coś trzyma i nie chce puścić… Zatrzepotała skrzydełkami… Teraz już i skrzydełka przylgnęły do niebezpiecznej
kropli. Jeszcze troszkę, a muszka utonie w lepkiej, złotej żywicy, która wypłynęła ze zranionej sosnowej gałęzi.
Ostrzeżone przygodą swej towarzyszki, inne muszki odleciały. Została tylko ta jedna, ale została na zawsze…
– A co się potem stało?
– Potem?... Cóż, potem może ta kropla żywicy z muszką zatopioną w środku spadła na ziemię. Może całą sosnę
obaliła wichura. Nie wiemy. Wiemy tylko, że później, po wielu latach, dawny las zalało morze, że z tych dawnych
sosen zostały tylko bryłki stwardniałej na kamień żywicy, a w jednej z tych bryłek nasza mała muszka. Jej towarzyszki
zginęły bez śladu… Ona przetrwała tysiące lat.
– Czy ta żywica to bursztyn? – spytał Leszek.
– Tak. Po każdej burzy morze wyrzuca na brzeg duże i małe kawałki bursztynu. Jedne są jasne, żółtawe, inne
koloru miodu albo jeszcze ciemniejsze. I często możemy w nich zobaczyć zatopione muszki, pajączki albo kawałki
mchu czy gałązki sprzed wielu tysięcy lat.
Hanna Zdzitowiecka
Po przeczytaniu całego opowiadania rodzic nawiązuje do historii powstawania bursztynu. Wyjaśnia, że bursztyn, nazywany dawniej jantarem, to pochodząca z odległych czasów żywica drzew iglastych. Tworzy on nieregularne bryłki o różnej barwie – od jasnożółtej do brunatnej, a ich przejrzystość zależy od zawartości drobnych pęcherzyków powietrza. Bryłki bursztynu zawierają niekiedy zatopione owady lub szczątki roślin.
Zabawy badawcze z bursztynem, uporządkowanie wiedzy na temat jego właściwości
Część I
„Czy wiesz?” – quiz.
– Bursztyn jest ciężki czy lekki?
Bursztyn jest lekki Dzięki temu od wieków używa się go do wyrobu biżuterii: naszyjników, wisiorów, kolczyków
Ozdoby te mogą być okazałe
– Czy bursztyn ma właściwości lecznicze?
Tak się powszechnie uważa. Bursztyn zawiera kwas bursztynowy – substancję leczniczą.
– Gdzie w Polsce można znaleźć bursztyny?
W największych ilościach bursztyn występuje na wybrzeżach Morza Bałtyckiego.
– Czy bursztyn pływa czy tonie?
Bursztyn pływa w morskiej wodzie, która jest słona W chłodnych miesiącach (marzec, listopad) pod wpływem
falowania morza unosi się z dna, a fale wyrzucają go na plażę.
– Jakie kolory mają bursztyny?
Bursztyn może mieć różne barwy: od barwy białej poprzez wszystkie odcienie żółci i brązów do specyficznej
czerwieni. Spotyka się również bursztyn o barwie niebieskawej, zielonkawej, a nawet czarnej.
Część II
Doświadczenia z wykorzystaniem zgromadzonych okazów bursztynu
1. Co sprawia, że bursztyn może przyciągać drobinki suchej trawy i skrawki papieru? Kiedy bursztyn przyciąga
kawałeczki papieru? (doświadczenie do przeprowadzenia przez dzieci pod kierunkiem rodzica). Rodzic przygotowuje potrzebne pomoce: bursztyn, skrawki papieru, kawałek wełnianej tkaniny i prosi
dziecko o wykonanie poleceń:
– Zbliż bursztyn do skrawków papieru i zobaczcie, co się dzieje.
– Potrzyj bursztyn kawałkiem wełnianej tkaniny (kilka razy) i zbliż do skrawków papieru.
– Powiedz, co się stało po potarciu bursztynu wełnianą tkaniną.
Dziecko wyciąga wniosek, że bursztyn potarty kawałkiem wełnianej tkaniny przyciąga skrawki papieru.
Rodzic wyjaśnia to zjawisko: Bryłki bursztynu pocierane wełną elektryzują się i przyciągają kawałeczki papieru.
2. Czy bursztyn się pali? (doświadczenie do przeprowadzenia przez rodzica). Rodzic spala kawałeczek bursztynu. Dziecko obserwuje przebieg doświadczenia, a następnie stwierdza, że bursztyn pali się jasnym płomieniem, roztaczając przy tym przyjemną żywiczną woń.
3. Czy bursztyn jest twardy czy miękki? Czy w bursztynie łatwo można wyżłobić jakiś wzór? (doświadczenie
do przeprowadzenia przez dziecko pod kierunkiem rodzica). Dziecko sprawdza za pomocą rylca lub pilniczka, czy na powierzchni bursztynu można coś „narysować”. Dochodzi do wniosku, że bursztyn jest dosyć miękki Rylec zostawia na jego powierzchni jasną rysę i drobne okruszki. Rodzic dodaje, że bursztyn łatwo poddaje się obróbce: możliwe jest jego szlifowanie, cięcie, rzeźbienie.
Posłuchaj piosenki o "Bursztynku":
https://www.youtube.com/watch?v=jEAtQKYCXQ8
„Domino” – przeliczanie i dorysowywanie oczek na kostkach domina (karta pracy). Dziecko przelicza oczka na kostkach i dorysowuje brakujące oczka zgodnie z zasadami gry w domino.
„Karty pracy” (załącznik)
Praca plastyczna pt. "Rekin":
- potrzebny papierowy talerzyk i tektura
„Skarby znad morza” – segregowanie zgromadzonych pamiątek znad morza. Zadaniem dziecka jest grupowanie przygotowanych rzeczy według określonych cech. Przykładowe polecenia:
– Nazwij przedmioty, które leżą na dywanie. Podziel je na grupy, tak aby w jednej grupie były przedmioty o tej samej nazwie.
– Pogrupuj te przedmioty według koloru.
– Pogrupuj przedmioty według ciężaru.
– Dobierz przedmioty o podobnym kształcie.
– Ułóż wszystkie przedmioty od najmniejszego do największego.
– Ułóż wszystkie przedmioty od największego do najmniejszego.
muszle, kamyki, bursztyny, można wykorzystać w zastępstwie klocki, kredki, książeczki
Źródło:
Książka nauczyciela "Entliczek 5 - latki" Nowa Era cz. 4
linki; "you tube, pupperoos"